- 13909
- 1000
- 1000
- 1000
مقتل فیض الدُموع
کتاب «فَیضُ الدُّمُوعِ و عَبْرَةُ المُسْتَهام» به‌معنی (ریزش اشک‌ها و اشک محزون و دل‌شکسته)، مقتلی به زبان فارسی نوشته‌ی «محمدابراهیم نواب تهرانی» ملقب به «بدایع‌نگار» از کاتبان و ادیبان دوران قاجار است.
از ایرانصدا بشنوید
این اثر با نثری ساده و به فارسی فصیح و بلیغ، ماجرای عاشورا را بازگفته است. ماجرای کتاب با تولد امام حسین(ع) آغاز شده و با بازگشت کاروان اسرا به مدینه پایان یافته است. نویسنده به‌تفصیل به وقایع عاشورا پرداخته و از منابع شیعی به‌ویژه «لهوف سید بن طاووس» بسیار نقل کرده است، تا آن‌جا که برخی فیض‌الدّموع را ترجمه‌ی اللُهوف دانسته‌اند.
در مقدمه‌ی کتاب درباره‌ی سبک و شیوه‌ی نگارش فیض‌الدّموع آمده است: «نثر بدایع‌نگار، نثر مرسل ساده و در برخی عبارات مسجّع ساده از انواع نثر فارسی است و تکلّف و تصنعی در نثر او نیست. سخن‌آرایی و نغز گفتاری در تزیین نثر او فراوان است. استخوان‌بندی عبارات، استوار و خوش نقش است. حُسن تألیف، تناسب کلمات، شیوایی و رسایی گفتار، زیبایی نثر او را بازمی‌نماید. روانی و سلاست، کلام وی را مطبوع و دل‌انگیز کرده است. ضعف تألیف، غرابت، اغلاق و ایجاز مخل و کلمات نامأنوس و ناخوش آهنگ در گزینش او جای ندارد. هیچ‌گونه تنافری در میان عبارات و الفاظ دیده نمی‌شود. افعال منسوخه در مجموع کتاب انگشت‌شمار است. از افعال ترکیبی به‌تناسب زمان خویش بهره گرفته و ساختار قدیمی آن را حفظ کرده است.»
مقدمه‌ی این کتاب، دارای سه بخش است.
نخست: بررسی زمینه‌های نهضت حسینی.
دوم: شرح حال مؤلف و معرفی آثار او، به همراه نمونه‌هایی از نثر بدایع‌نگار در تألیفاتش به‌عنوان یک نویسنده‌ی ادیب.
سوم: گزارشی از سیر تطوّر نثر فارسی و بررسی سبک‌شناسی و بیان ارزش ادبی فیض‌الدّموع به‌عنوان یک اثر جاوید با نثر شیوا و شیرین که یادآور نثر فارسی قرن چهارم و پنجم قمری است.
فیض‌الدّموع مانند سایر مقاتل، با بیان تولد امام حسین (ع) و ذکر فضایل او و آن‌گاه مرگ معاویه و سلطنت یزید آغاز می‌شود و دربرگیرنده‌ی مقتل مسلم و دیگر شهدای کربلا و نیز غارت خیام امام و اسارت خاندان او در کوفه و شام و خطبه‌های حضرت زینب (س) و امام سجاد (ع)در مجلس یزید است.
مؤلف در فحص و تحقیق اخبار مراقبت نموده است که در کلیات واقعه صرف وقت شده و جریانات از روی صحت تقسیم‌بندی شده باشد. همچنین او از منابع معتبر در حدّ امکان بهره برده و دقت کافی در ضبط روایات و نقل صحیح آن‌ها نموده است. هرچند به علم رجال و درایه عالم و مجتهد نبوده، در حسن انتخاب و دقت تألیف، سلیقه‌ی شایسته‌ای به خرج داده است.
بیشترین منابع وی «لهوف سید بن طاووس» است؛ به‌گونه‌ای که عده‌ای مانند «آقابزرگ» در «الذریعة» و «احمد منزوی» در «فهرست نسخه‌های فارسی»، فیض الدموع را ترجمه‌ی لهوف دانسته‌اند؛ درحالی‌که لهوف یکی از منابع این کتاب است که در چندین بار از آن نام برده شده است.
از دیگر منابع این کتاب، «بحارالانوار، مناقب‌الطاهرین، مناقب ابن‌شهرآشوب و مقاتل الطالبیین ابوالفرج اصفهانی است که مؤلف از آن‌ها در چند جای کتاب خود یاد کرده است. وی به مقتل الحسین ابومخنف نیز اعتماد کرده است. فیض‌الدّموع به‌رغم آنکه در دوران قاجار نوشته شده؛ ولی با دیگر مقاتل این دوره متفاوت است و دارای نثری زیبا و محتوایی ارزشمند است.
زمان دقیق تألیف فیض‌الدّموع روشن نیست؛ ولی مسلّم است که این اثر دو بار به‌دست «میرزا محمدرضا کلهر» کتابت شده است؛ بار اوّل در سال 1283 شمسی که فاقد مقدمه‌ی خطّاط است و نیز هیچ‌گونه حواشی و توضیحاتی در آن نیست و 130 صفحه است و بار دوم در سال 1286 شمسی با مقدمه‌ی کلهر از روی نسخه‌ی قبلی کتابت شده است و 165 صفحه است.
اصل خطی نسخه‌ی اول در کتابخانه‌ی سلطنتی (کاخ گلستان) به شماره‌ی 1080 نگهداری می‌شود؛ ولی نسخه‌ی خطی دوم یافت نشد.
کاتب در مقدمه‌ی خود که بر تحریر دوم فیض‌الدّموع نوشته و نیز در پایان کتاب، پس از فراغت از آن به سال 1286 شمسی تصریح می‌کند که گویا همان سال، خود مؤلف و به تشویق «اعتضاد السلطنه» در «دارالطباعه تهران» آن را به زینت طبع در قطع رقعی آراسته است. این کتاب را «اکبر ایرانی قمی» تصحیح کرده است.
*درباره‌ی نویسنده:
«میرزا محمدابراهیم بن محمد مهدی نواب تهرانی رازی»، منشی و بدایع‌نگار، ملقّب به «نواب دارالخلافه» و معروف به «آقا ابراهیم» در حدود 1241 هجری قمری متولد شد. از وی آثار بسیاری در زمینه‌های تاریخی و مذهبی باقی مانده که برخی از آن‌ها چاپ شده است. محمد ابراهیم نواب تهرانی به سال 1299 قمری در تهران درگذشت و در نجف اشرف به خاک سپرده شد.
در مقدمه‌ی کتاب درباره‌ی سبک و شیوه‌ی نگارش فیض‌الدّموع آمده است: «نثر بدایع‌نگار، نثر مرسل ساده و در برخی عبارات مسجّع ساده از انواع نثر فارسی است و تکلّف و تصنعی در نثر او نیست. سخن‌آرایی و نغز گفتاری در تزیین نثر او فراوان است. استخوان‌بندی عبارات، استوار و خوش نقش است. حُسن تألیف، تناسب کلمات، شیوایی و رسایی گفتار، زیبایی نثر او را بازمی‌نماید. روانی و سلاست، کلام وی را مطبوع و دل‌انگیز کرده است. ضعف تألیف، غرابت، اغلاق و ایجاز مخل و کلمات نامأنوس و ناخوش آهنگ در گزینش او جای ندارد. هیچ‌گونه تنافری در میان عبارات و الفاظ دیده نمی‌شود. افعال منسوخه در مجموع کتاب انگشت‌شمار است. از افعال ترکیبی به‌تناسب زمان خویش بهره گرفته و ساختار قدیمی آن را حفظ کرده است.»
مقدمه‌ی این کتاب، دارای سه بخش است.
نخست: بررسی زمینه‌های نهضت حسینی.
دوم: شرح حال مؤلف و معرفی آثار او، به همراه نمونه‌هایی از نثر بدایع‌نگار در تألیفاتش به‌عنوان یک نویسنده‌ی ادیب.
سوم: گزارشی از سیر تطوّر نثر فارسی و بررسی سبک‌شناسی و بیان ارزش ادبی فیض‌الدّموع به‌عنوان یک اثر جاوید با نثر شیوا و شیرین که یادآور نثر فارسی قرن چهارم و پنجم قمری است.
فیض‌الدّموع مانند سایر مقاتل، با بیان تولد امام حسین (ع) و ذکر فضایل او و آن‌گاه مرگ معاویه و سلطنت یزید آغاز می‌شود و دربرگیرنده‌ی مقتل مسلم و دیگر شهدای کربلا و نیز غارت خیام امام و اسارت خاندان او در کوفه و شام و خطبه‌های حضرت زینب (س) و امام سجاد (ع)در مجلس یزید است.
مؤلف در فحص و تحقیق اخبار مراقبت نموده است که در کلیات واقعه صرف وقت شده و جریانات از روی صحت تقسیم‌بندی شده باشد. همچنین او از منابع معتبر در حدّ امکان بهره برده و دقت کافی در ضبط روایات و نقل صحیح آن‌ها نموده است. هرچند به علم رجال و درایه عالم و مجتهد نبوده، در حسن انتخاب و دقت تألیف، سلیقه‌ی شایسته‌ای به خرج داده است.
بیشترین منابع وی «لهوف سید بن طاووس» است؛ به‌گونه‌ای که عده‌ای مانند «آقابزرگ» در «الذریعة» و «احمد منزوی» در «فهرست نسخه‌های فارسی»، فیض الدموع را ترجمه‌ی لهوف دانسته‌اند؛ درحالی‌که لهوف یکی از منابع این کتاب است که در چندین بار از آن نام برده شده است.
از دیگر منابع این کتاب، «بحارالانوار، مناقب‌الطاهرین، مناقب ابن‌شهرآشوب و مقاتل الطالبیین ابوالفرج اصفهانی است که مؤلف از آن‌ها در چند جای کتاب خود یاد کرده است. وی به مقتل الحسین ابومخنف نیز اعتماد کرده است. فیض‌الدّموع به‌رغم آنکه در دوران قاجار نوشته شده؛ ولی با دیگر مقاتل این دوره متفاوت است و دارای نثری زیبا و محتوایی ارزشمند است.
زمان دقیق تألیف فیض‌الدّموع روشن نیست؛ ولی مسلّم است که این اثر دو بار به‌دست «میرزا محمدرضا کلهر» کتابت شده است؛ بار اوّل در سال 1283 شمسی که فاقد مقدمه‌ی خطّاط است و نیز هیچ‌گونه حواشی و توضیحاتی در آن نیست و 130 صفحه است و بار دوم در سال 1286 شمسی با مقدمه‌ی کلهر از روی نسخه‌ی قبلی کتابت شده است و 165 صفحه است.
اصل خطی نسخه‌ی اول در کتابخانه‌ی سلطنتی (کاخ گلستان) به شماره‌ی 1080 نگهداری می‌شود؛ ولی نسخه‌ی خطی دوم یافت نشد.
کاتب در مقدمه‌ی خود که بر تحریر دوم فیض‌الدّموع نوشته و نیز در پایان کتاب، پس از فراغت از آن به سال 1286 شمسی تصریح می‌کند که گویا همان سال، خود مؤلف و به تشویق «اعتضاد السلطنه» در «دارالطباعه تهران» آن را به زینت طبع در قطع رقعی آراسته است. این کتاب را «اکبر ایرانی قمی» تصحیح کرده است.
*درباره‌ی نویسنده:
«میرزا محمدابراهیم بن محمد مهدی نواب تهرانی رازی»، منشی و بدایع‌نگار، ملقّب به «نواب دارالخلافه» و معروف به «آقا ابراهیم» در حدود 1241 هجری قمری متولد شد. از وی آثار بسیاری در زمینه‌های تاریخی و مذهبی باقی مانده که برخی از آن‌ها چاپ شده است. محمد ابراهیم نواب تهرانی به سال 1299 قمری در تهران درگذشت و در نجف اشرف به خاک سپرده شد.
امتیاز
کیفیت هنری و اجرای صداپیشگان
محتوا و داستان
فصل ها
-
عنوانزمانتعداد پخش
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
کاربر مهمان
کاربر مهمان
کاربر مهمان
کاربر مهمان
کاربر مهمان